Bill, Max

Max Bill (1908-1994)

Winterthur’da bir demiryolları memurunun Oğlu olarak doğan Bill, liseyi bitirince sanat alanında eğitim almaya kararlıydı. 16 yaşında Zürih uygulamalı Sanat Okulunda öğrenim görmeye başlayan Bill, gümüşçülük alanında uzmanlaştı. Okula devam ederken reklam grafikçisi olarak hayatını kazandı.

1927’den Sonra: Bauhaus Okulundaki Eğitimi Bill 1927’de, hocaları arasında Josef Albers, Wassily Kandinsky, Paul Klee,  Moholy Nagy ve Oskar Schlemmer gibi isimlerin bulunduğu, Dessau’daki Bauhaus Tasarım Okuluna yazıldı. Bill sanatın hemen hemen her alanına karşı ilgi duydu (mimarlık, heykeltraşlık, resim, tiyatro gibi). Kağıtla olduğu kadar metalle de deneylere girişti. Bauhaus Okulunun, “bütün sanatlar ve zanaatlar birbirleriyle koşullandırılmıştır” kavramı Bill’in sanat yapıtlarında belirleyici olmuştur. 1930’da Zürih’e dönerek mimar ve serbest sanatçı olarak çalışmaya başladı. Ondan bir yıl sonra da Binia Spoerri ile evlendi. 1932’de kendilerine soyut sanatın rezervuarı diyen Abstraction-Cration adlı Parisli topluluğa katıldı.

1935’den Sonra; Somut Sanatın Savunucusu Möbius-Band (M.Şeridi) denilen, Alman matematikçisi AugustFerdinand Möbius’den adını alan kurdele biçimindeki bant üzerinde incelemeler yaptıktan sonra Bill 1935’te ilk plastik yapıtlarını gerçekleştirdi. Endlose Schleife (Sonsuz Kurdele) adlı yapıtında yontunun biçimi, izleyicinin durduğu yere göre değişmektedir. Bill’in bu dönem içinde yaptığı resimlerinde Hollandalı Piet Mondrian’ın ve De-StijI akımının etkileri görülmekte.

İsviçreli sanatçı kendini somut sanat temsilcisi olarak görüyordu. Bu anlayışıyla doğadaki hiçbir örnekten türetilmeyen Theo van Doesburg’un geometrik soyutlama düşüncesine bağlılığını gösterdi. 1938 yılında Fünfzehn Variationen über ein Thema (Bir Konuya ilişkin 15 Çeşitleme) adlı grafik dizisi Bill’in “Somut Düşünce”yi nasıl yorumladığını gözler önüne sermektedir. Eşkenarlı bir üçgeni basamak basamak dik açılı bir sekizgene dönüştürdü. Bill bundan böyle bütün yapıtlarında bir matematiksel (geometri) ve bir mantıksal prensibi (biçimlerin fonksiyonları) esas aldı.

2. Dünya Savaşı’nda askere alınmakla beraber Bill yine de sanatsal faaliyetlerine ayıracak vakti buluyordu. Konusu renklerin düzlem içindeki ilişkilerinden ibaret olan, sanatçı tabloları için dikdörtgen biçimini yeğliyordu. Başka yapıtlarında, Konstruktion mit zehn Rechtecken’de (On Diktörtgenli Konstrüksiyon) (1940-43) olduğu gibi, rengin gelişmesini konu aldı. Bunların yanında somut sanatın yaygınlaştırılması için çalışıyordu. l “abstraktikonkret” (soyut/somut) adlı dergiyi kurdu.

1946’dan Sonra: Eşkenar Dörtgen Biçimi 40’lı yılların ikinci yarısında diktörtgen biçimindeki bir tablosunu sivri ucunun üstüne yerleştirince bir “Rhombus” (eşkenar dörtgen) ortaya çıkmış oldu. Plastiklerinden bilinen, kurdele ya da spiral motifi artık resimlerine de girdi (örneğin Energie der weissen Flaeche’de/ Beyaz Düzlemin Enerjisi, 1948/49 olduğu gibi). Renkli çalışmalarına Bill pastel tonları ve karışık karıştırılmış renkleri kattı.

1947’de sanatın toplumsal görevini savunan Gelişmiş Kültür Enstitüsü kurucuları arasında yer aldı. Bill sanatı, insanın aklını harekete geçirecek zihinsel bir kullanıma eş olarak görüyordu. 1950’de kurucuları arasında bulunduğu Ulm Tasarım Yüksek Okuluna bir yıl sonra rektör olarak atandı. Amacı bu kurumda Bauhaus Okulunun geleneklerini yaşatmaktı. Buna uygun olarak, mimarlıkla sanat arasındaki birlik üzerinde durdu. Bill tasavvurlarını kabul ettiremeyince görevini 1956’da bırakarak Zürih’e yerleşti.

60’lı Yıllardan Sonra: Renk ve Biçimlerle Yaptığı Denemeler Bill  60’lı yılların resimlerinde öncelikle renkli kareler ve alanlarla çalıştı. Verdichtungsserie (Yoğunlaştırma Dizisi) olarak adlandırılan yapıtlarında renk gruplarını farklı biçimler de düzenledi (örneğin Verdichrung von Violet,nach, Gelb, /Sarıdan Sonra Menekşe Renginin Yoğunlaştırılması,1964); Flaeche mis 32 Teilen in vier Farben/32 Bölümluk 4 Renkli Alan,1965) Aynı yıl içinde Alfred Jarry’nin König Ubu (Kral Ubu) adlı tiyatro oyununun dekorlarını yap tı.

l967’de Hamburg Güzel Sanatlar Yüksek Okulunun daveti üzerine, bu kuruma çevre tasarımı profesörü oldu. Aynı yıl içinde İsviçre Parlamentosuna milletvekili seçildi. Sanatının amacının bundan böyle, toplumun tekniğe olan körükörüne man cına, çevre kirletilmesine ve tüketim terörüne karşı bir denge oluşturmak olduğunu belirtti.

Bill’in resimlerine bundan sonra da geometrik biçimler egemendi. Küre plastikleri denilen yapıtlarında, kürenin esas ilkesine bölüıune ve kesitlerle çeşitlilik kattı (örneğin Kuglschaıe mit drei gleichen Ausschnitten/Üç Kesitli Küre,78-83). Çok yönlü bir sanatçı olan Bill l994’te 85 yaşında Zürih’te öldü.

100 Yılın Yüz Sanatçısı