Brunelleschi (1377-1446)
Çağdaşları tarafından büyük bir yenilikçi olarak değerlendirilen Brunelleschi, çoğunluğu Floransa’da, Kuatroçento’nun ilk yarısında gerçekleştirilen ve daha sonra Michelozzo ve Alberti gibi öğrencileri tarafından tamamlanan ve kendisinin parlak bir Rönesans başlatıcısı olmasını sağlayan mimari eserler bıraktı.
|
Brunelleschi olarak anılan Filippo di Ser Brunellesco, babasının noter olduğu Floransa’da 1377’de doğdu. Okumayı yazmayı ve hesap yapmayı öğrendikten sonra, bir kuyumcu atölyesine verildi. 1398’de Arte de/la seta’ya (“ipekçiler loncasına”) çırak kuyumcu olarak alındıktan sonra, bir süre saatçilikle uğraştı. 1400’de San Jacopo mihrabı için, peygamberlerin, havarilerin ve Saint Augustine’in heykellerini yaptı. Islak’ın kurban edilişi konusundaki kabartmasıyla, Floransa Vaftizhanesi’nin ikinci bronz kapısı için açılmış olan yarışmayı, Lorenzo Ghiberti’yle paylaşarak kazandı. Ama Ghiberti’yle birlikte çalışmak istemediği için, tasarısının uygulanması konusunda çaba harcamadı. 1404’te, usta kuyumcu rütbesini elde ettiği halde, heykel sanatıyla daha fazla ilgilendi ve ardından kesin olarak mimarlığa döndü.
1418’de Floransa Katedrali’nin kubbesi için bir yarışma açıldı. Brunelleschi bir model sundu, ama bu model jüri tarafından başlangıçta kabul edilmedi. Ne var ki, modelinin değerini San Jacopo Sopr’Arno’da kemersiz bir kubbeli kapella inşa ederek kanıtladı ve sonunda 1426’ya doğru ayağını kaydırdığı Ghiberti’yle birlikte Santa Maria del Fiore şantiyesinin yönetiminin başına geçti. Kubbenin yapımına, 1420’de başlandı ve bu arada Brunelleschi’den Ipekçiler Loncası, Yetimler Yurdu’nu inşa etmesi istendi. Terk edilmiş çocukların barınması için yaptırılan bu bina, 1445’te açıldı.
Floransa evlerinden esinlenen Brunelleschi, geniş bir alan boyunca bir manastırı, bir kiliseyi ve bir yatakhaneyi kapsayan yapılar topluluğuna açılan ve Korintos üslubunun uygulanmasının sonucu olan bir kemeraltı yaptı. Bu yapıda taşıyıcı bölümler sertliği dolayısıyla yekpare sütunların yapımına elverişli olan koyu gri bir taşın kullanılmasıyla güzel bir görünüm kazanmıştı ve bu yekpare sütunlar, kemerler ve kemer başlıklarıyla birlikte beyaz sıvalı duvarın üzerinde belirgin bir biçimde yer alıyordu. Brunellesehi, aynı usulü, daha sonra birçok kere yeniden kullanacaktı. Bu kemeraltını inşa ederken, Brunelleachi, binanın önünde yer alan alanı da düşünmüştü. Alan, Antonio da Sangallo ve Baceio d’Agnolo tarafından yapılacak Servitea de Marie evinin kemeraltıyla çevrilecek ve üçüncü kenarı da Michelozzo’nun yaptığı Santa Annunziata Kilisesi’nin sıra kemerleriyle sınırlanacaktı.Brunelleschi 1421’de, Medicilerin kilisesi San Lorenzo için bir kapella yapmaya başladı ve bu kapella, 1521 ‘de Michelangelo tarafından yapılan Yeni Sactiatia sonra Eski Sacristia diye adlandırıldı. Bu, Brunellesehi’nin, daha sonra yapılan eklemelerle en az değişikliğe uğramış olan ve Rönesans’ın da merkezi planlı ilk yapısıdır. Bu yapıyı, tonozları bingilere (pandantiflere) dayanan yarım küre bir kubbeyle örtülmüş, küp şeklinde tasarlamıştı. Brunelleschi, 1425’te yapımına giriştiği San Lorenzo Kilisesi için de üç sahınlı bir bazilika planını uygulamıştı. Ortadaki sahının ahşap bir tavan teknesi ve büyük pencereleri vardı. Tonozlu yan sahınlara yuvarlak pencerelerle aydınlanıyordu. Bir beşik tonozla kaplanmış olan kapellalar, dört köşe direkler arasında yayılıyorlardı.
Brunellesehi’nin ilk biyografisini yazan Antonio Manetti (1423d497), ilginç hikayeler anlatır ve sanatçıyı över. Giorgio da benzer düşüncedeydi: «Bu adam, yüz yıllardır yolunu şaşırmış olan mimarlığı yenileştirmesi için bize Tanrı tarafından gönderildi”. Brunelleschi’nin 1404 ile 1406 arasında Donatello’yla birlikte Roma’da bulunduğu ve 1417’ye doğru bu şehre yeniden geldiği (günümüz eleştirmenleri pek kesin olmayan 1430 tarihini de ileri sürüyorlar) ve orada, pratik inşa kuralları öğrenmek için Antikçağ yapılarını incelediği sanılıyor. Ama bu yapılan kopya etmek gibi bir davranışa düşmeyen Brunellesehi, onların üslup özelliklerini, ölçülere ve uyumlu oranlara dayanan bir organik bütün olarak düşündüğü yapı tasarımına uyarlamaya yöneldi. Antikçağ mimarisi konusundaki bilgilerini, Toscana’daki roman anıdarıodan da edinmiş olabilir (Floransa’da bulunan ve Santa Maria del Fiore’nin ışık bacasını yaparken esinlendiği San Miniato Sacristia, bunun bir örneğidir).
Ün salmış ve saygı kazanmış bir kimse olduğu halde (mezarı Santa Maria del Fiore’dedir ve üzerinde bir yazıt da vardır) Brunelleschi, projelerini ve özellikle katedralin kubbesine ilişkin projesini kabul ettirmek için mücadele etmek zorunda kaldı. (…)
Brunelleschi, San Lorenzo’da ve Santo Spirito’da planı altın sayısına dayanan iyice aydınlık yeni tip bir kilise gerçekleştirmeye yöneliyordu. Yetimler Yurdu’yla da, şehir alanı düzenlemesini ortaya atarak şehir mekânıyla yeni bir ilişki kurmayı gerçekleştirdi. Sıcristia’da (Eski Ayin Eşyası Yeri), Pazzi Kapellası’nda ve Santa Maria degli Angeli’de kare veya daire biçimine dayanan merkezi planı kullandı. Yapılarındaki mermer damarın görünümlerini sağlamak için koyu gri bir taşı kullanması, daha sonra özellikle Michelangelo tarafından benimsenen bir yöntemdi.
Rönasans’ın ilk şehirsel sarayı olan Pitti Sarayı’nın projesini de onun yaptığı söylenmiştir. Ortaya koyduğu yeni buluşlar hâlâ Ortaçağ havası taşıyan bir şehirde, mimarlık Rönesansı’nın başlangıcım belirtirler. Hükümet Konseyi konsülü olan Brunelleschi, aralarında Giotto’nun yaptığı pencereli çan kulesinin de bulunduğu birçok büyük gotik mimari eserinin bulunduğu ve surlarla çevrili olan ve sıkışık bir şehir dokusunu göz önüne seren Floransa Şehri’nin yönetimine de katılmıştı. Santa Maria del Fiore’nin kubbesi (Alber ti’ye göre bu kubbe, «gölgesiyle Toscana’da oturanların tümünü kapsayacak kadar geniştir») sivri kemer üslubundan tamamen sıyrılmasını sağlamayan ve pek de sivri olmayan biçimiyle değil, uygulanan teknik buluşlar bakımından daha yenileyici olmasına rağmen, yepyeni bir mekân anlayışım dile getirir ve Medicilerin şehrinin görünümünü; bu şehrin, rakipleri olan Milano, Venedik, Pisa, Siena ve Lucca karşısındaki üstünlüğünü simgesel olarak belirtrnek için değişikliğe uğratır. Axis
Başlıca eserleri
Heykeller ve kuyumculuk işleri.
1400 San Jacopo’nun la Porta della Mandorla Meryem’e müjde sunak arkalığının ve tasvirler grubunun altın heykelcikleri (Pistoia).
1402 İshak’ın Kurban Edilişi; Vaftizhane’nin ikinci kapısı için açılan yarışmaya sunulan yaldızlı bronz pano.
1409 kal, Haç, Gondi Kapellası Santa Maria Novella.
Mimari eserleri
1409 Apollonio Lapi’nin evinin düzenlenmesi.
1418 Schiatts Ridolfi Kapellaas; San Jacopo Kilisesi; Santa Felicita’daki Barbodor Kapellası
1418-1446 Santa Maria del Fiore’nin kubbesi ve ışık bacası.
1419-1445 Yetimler Yurdu.
1421-1428 San Lorenzo’nun Eski Sacristia’sı
1425-1460 San Lorenzo Kilisesi
1429-1460 Santa Croce Manastırı’ndaki Pazzi Kapellası.
1434 Santa Maria degli Angeli dua yeri
1436-1480 Santo Spirito Kilisesi.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder