Friedrich, Caspar David

Caspar David Friedrich (1774 -1840). Friedrich'in romantizmini, kuşkusuz, ço­cukluğunun görünümleri etkiledi: Baltık kıyıları, Harz dağları, buzların çözülmesi sonucu erkek kardeşinin içinde boğulduğu Elbe kıyıları, yirmi yaşına kadar yaşadığı doğ­duğu kent. Dresden'e kesin olarak yerleşmeden önce Ko­penhag Güzel Sanatlar Akademisi'nde dört yıl geçirdi. Dresden'te Kleist, Tieck, Novalis, Runge gibi büyük Al­man romantiklerle ve 1810 yılından itibaren de Goethe ile ilişki kurdu. Derinlemesine bir çözümlemeden çok ''peyzajın doğa. üstüleştirilmesi"ni amaçlıyordu. Bu bakış açısı onu Göethe'nin felsefe anlayışından çok Gustav Carus gibi bir  bilgine, çok yakın ilişkiler kuracağı Norveçli Dahi gibi-bir ressama daha yakınlaştirdi.

Yapıtlarının oluşumunu yönlendiren duygulan öylesi­ne yoğun bir biçimde yaşıyordu ki bir zihinsel hastalığa yakalandı ve yaşamı trajik bir sonla noktalandı.

Sanatı, teknik planda, dikkatsiz bir seyircinin gözün­den kaçabilecek bir desen nesnelliğinin, özel bir renk kul­lanımının ve bir yapı kaygısının kanıtıdır. Kederli* bomboş, hemen hemen "sürrealist" bir evrenin haberci­si olan bu biçimsel yetkinlikten kaynaklanan bir tür hu­zursuzluk ortaya çıktı kısa zamanda. Bu zamana bap olmayan peyzajlar ve dekorlar dünyasında, romantik bir operada olduğu gibi, bütün tekrarları ressamın ruhsal du­rumuyla ilişkili bulunan gerçek anabezekler (leitmotiv)fc lirdi.

Sanatçının dünyasına sürekli bir ölüm duygusu egemen­dir. Bu duygu çam ağaçlarının ortasında trajik bir biçil ortaya çıkar (Dağlarda Haç ve Katedral), bununla birlikte bu duygu, kutsal ve kurtarıcı bir çile ve kilise anlayışıyla yumuşatılmıştır. Doğa tuhaf bir şekilde düşman bir arkadaştır (Buz De­nizi. 1823-1824'e doğru, Kunsthalle, Hambourg); insa­nın içinde pek rahat etmediği çetin bir dekordur doğa (Ayı Seyreden İki İnsan, 1819, Gemalde-galerie, Dresden; Rügen Adasında Peyzaj, 1816, özel kolleksiyon; Denizde Ayın Doğuşu, 1820-1826, Staaliche Museen, Berlin). Tab­lolarında insan yapay olarak konulmuş gibidir, bize sır­tını dönmüş ve düşlerinde yitmiştir. Renkleri, desen ve konuların çok dramatik niteliklerini başarıyla ısıtır.

En anlamlı yapıtlarından biri hiç kuşkusuz Deniz Kı­yısındaki Keşiş'tir (1808-1809), bu tabloyu Prusya kral­lık prensi sergilenir sergilenmez satın almıştır. Friedrich, bizi resmin ötesine bu tablodaki kadar hiçbir zaman gö­türmemiştir. Tual birbirine eşit olmayan üç bölüme ay­rılmıştır: İlk planda beyaza yakın bir toprak, birkaç beyaz köpükle kabartılmış, neredeyse, siyah bir deniz ve devsel bir gökyüzü.

Küçücük, kahverengi bir siluet olan keşiş hafifçe sol tarafa sığınmıştır. Bu karaltı öylesine küçüktür ki sanki tabloya bir canlılık getirmekten çok uçsuz bucaksız doğa karşısında insanın varlığının yok edilmesi amaçlanmıştır.

Caspar David Friedrich: Buz Denizi. 1823-1824'e doğru Işık yayılmayı başaramamıştır; toprak, su ve hava gibi üç öğeye bir varlık kazandırmak için kullanılmıştır. Fır­ça darbeleri ilk ikisini, yani toprak ve suyu belirginleşti-riyorsa da havanın beyazdan yeşile uzanan rengi tablonun dengesini bozan geniş bir leke gibidir. Bu aşırı boşlukta biraz da yıkıcı nitelikle bir soyutlama isteği göze çarpar.

Friedrich'in önemli bir etkisi oldu. Resim evreni, de­seni, iç yansıması, neredeyse madeni bir evrende, XIX. yüzyıl Alman sanatının bütün yönelimlerini güçlü bir şe­kilde içeriyordu.

Romantik ressamlar arasından büyük sanatçılar çıktı elbet­te. Örneğin Turner'in çağdaşı, Alman Caspar David Friedrich (1774-1840). Bu sanatçının manzaraları, özellikle Schubert'in ezgileri aracılı­ğıyla tanıdığımız, çağın romantik şiirindeki ruh durumunu yansıtırlar. İç sıkıcı bir dağ sahnesini betimleyen bir tabloda (R. 325), şiire çok bağlı Çin manzaracılığımn (R. 99) ruhunu anımsayabiliriz. Ama bu ro­mantik ressamlardan bazılarının sağlıklarında elde ettikleri başarı bü­yük ve haklı olsa da, bugün şu kanıdayız ki, şiirsel ruh durumları çağ­rıştırmak yerine, Constable'ın izinden giderek dünyayı bulgulamaya ça­lışanların ünü daha sürekli olmuştur. Gombrich

Kaynaklar:
1. Romantizm, Remzi Kitabevi
2.Sanatın Öyküsü, Gombrich, Remzi Kitabevi