Lissitzki, El (1890-1941)
Lasar Markowitsch Lissizki adıyla Yahudi bir ailenin oğlu olarak Smo-lensk yakınlarında Polschinok'ta dünyaya geldi. St. Petersburg Üniversitesi'ne girmeyi başaramayınca 1909'da Darmstadt'a taşındı. Adını artık Lissitzky olarak yazan delikanlı, burada mimarlık ağırlıklı mühendislik bilimleri okudu. I. Dünya Savaşı patlak verince Rusya'ya döndü.
1919'dan Sonra: Proun Sanatı Moskova'da bir mimarlık bürosunda asistan olarak çalışan Lissitzky, 1918'de diplomasını eline aldı. Bu dönemde, sayısız yayınlarını resimlemekle Yahudi kültürünün korunması hareketine aktif bir biçimde katıldı.
1919'da, Marc Chagall'm yönettiği Witebsk Mimarlık Fakültesi ve Grafik Atölyeleri Yüksek Sanat Atölyeleri'ne atandı. Burada Kasimirr Malewitsch'in saf geometrik biçimli suprematizmine (resim tasarımı) yönelerek Schlagt die Weissen mit dem roten Keil (Beyazları Kızıl Kamayla Vurunuz 1918/19) adlı kışkırtıcı afişi tasarladı. Burada kızıl bir (Bolşevik) kama, beyaz bir (Menşevik) çevreye girmektedir.
Lissitzky aynı yıl içinde Proun (Pro Unowis = sanatta yeni biçimler kabul eden) olarak adlandırdığı, kendine özgü bir stil buldu. Yapıtları resimle mimari tasarı arası bir karışımdan oluşmaktaydı. Buna dayanarak gerçekleştirdiği Proun IE - Die Stadt (Proun IE - Kent, 1921) kare biçiminde yatay bir kesim, kenar yapıları ve bu alana doğru uzanan caddeler göstermektedir. Konstrüksiyon kavramı Lissitzky için geleceğe yönelik, yeni bir sanatla eşanlamlı bir anlam taşıyordu. Buna karşılık modası geçmiş şövale sanatıyla eşanlamlı olarak Kompozisyon vardı.
1921: Almanya'ya Taşınması Lissitzky 1921'de Wchutema'nın Witebsk Sanat ve Mimarlık Yüksekokulu'nda Mimarlık Fakültesi müdürlüğüne atandı. Öğretim sistemi konusundaki okuliçi tartışmalar yüzünden Lissitzky, aynı yılın sonunda Almanya'ya taşındı. Önceleri dergi ve kitap tasarımcısı olarak çalışan sanatçı, Vladimir Mayakovski'nin Für die Stimme (Ses İçin, 1922) adlı şiir kitabının tipografik tasarımını üstlendi. Tipografisinin ayırt edici özellikleri arasında serifsiz harflerle yaygın bir diyagonallık bulunmaktadır. Yine 1922 yılında İlya Ehrenburg ile birlikte çıkardıkları Der Gegenstand (Nesne) adlı dergide, Lissitzky uluslararası kolektif bir resim stilini savunur.
1923: Litografi Dosyası Lissitzky 1923'te Berlin Lehrter Strasse Garı cam pavyonu için bir sergileme alanı tasarladı. Duvarları, Proun sanatı için tipik olan çubuk, küp, küre, dikdörtgen, kare biçimlerinden oluşturduğu rölyeflerle donattı. Aynı yıl içinde Hannover'e taşınarak Kestner Derneği için çeşitli yapıtlar gerçekleştirdi. Bunların arasında bulunan Sieg über die Sonne (Güneşi Yenmek) adlı litografi dosyası adını, aynı adlı futurist operadan aldı. Sanatçı ayrı ayrı yapraklar üzerinde Ansager (Sunucu), Der Aengstliche (Korkak) ve Der Totengraeber (Mezar Kazıcı) gibi plakatif figürleri geometrik biçimlerle ortaya koydu. R.V.N.2 (1923) adlı tablosuyla eski Proun tablolarına dönüş yaptı (örneğin bir küre çevresinde dönen çeşitli düz ve hacimsel cisimler gibi).
1925: Wolkenbügel (Bulut Kemeri)
Akciğer tüberkülozuna yakalanan Lissitzky, 1924'te tedavi olmak için birkaç aylığına İsviçre'ye giderek bir sanatoryumda yattı.
Burada üç tane anıtsal sütun üstünde yükselen Wolkenbügel adını verdiği çengel biçimli, camdan bir bina dizayn etti. Sanatçı "uçan" bu binayı mimarlıktaki gelişimin son noktası olarak görüyordu; ki bu da binaların dayanak yüzeylerinin maksimum'undan minimum'una kadar bir gelişme göstermişti.
Lissitzky iyileştikten sonra Hans Arp ile birlikte, o tarihe kadar ortaya çıkmış sanat akımlarını sürekli bir biçim gelişmesine göre sınıflandırıp açıkladıkları Die Kunstismen (Sanat Akımları) adlı kuramsal bir makale yayınladı.
1928'den Sonra: Sergi Yöneticiliği
1927'den beri evli bulunduğu eşi Sophie Küppers ile birlikte Moskova'ya taşınarak burada hükümet görevlisi olarak, başka işler yanında dış ülkelerdeki tüm Sovyet sergilerini yönetmekle görevlendirildi. Bir yıl sonra Wsewolod Meyerhold adlı yönetmene büyük bir kitle tiyatrosu için bir model tasarladı. Burada bir arena, izleyicileri oyunun konusuna sokmakta ve sınıf farkı bulunmayan toplumu sembolize etmektedir.
1931'de Moskova'da Gorki Kültür Parkı'ndaki sürekli inşaat sergisine yönetici olarak atandı. Bir yıl sonra SSCB'de İnşaat adlı derginin sanatsal donanımıyla ilgili çalışmalara katıldı. Propaganda amaçlı bu dergi, fotomontajlı ayrı ayrı resimlerden oluşmaktaydı. Yazı ve metinlerden oluşan sütunları tek tük olarak bulunmaktaydı. Sağlığı giderek bozulan Lissitzky, 30'lu yılların ortasından sonra sık sık sanatoryumlarda yatmak zorunda kaldı. 1941'de 51 yaşında Moskova'da hayata gözlerini yumdu. Yüzyılın 100 Ressamı
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder