Sanat İçin Sanat

Nietzsche

Putların Alacakaranlığı

- Sanatta amaçlılığa karşı savaşım, her zaman, sanatın ahlakçı eğilimlerine, sanatın ahlaka boyun eğmesine karşı yürütülen savaşımdır. Sanat için sanat şu anlama gelir: "Ahlâkın canı cehenneme!" - Ama bu düşmanlık bile bu önyargının ağır basan gücünü boşa çıkarır. İnsanları ahlâklı kılma, onları iyileştirme amacı sanattan dışlandığında bu, sanatın mutlak olarak amaç gütmemesi, ereksiz ve anlamsız olması gerektiği; kısacası sanat için sanat sonucunu getirmez - kendi kuyruğunu ısıran bir yılan. "Ahlâksal bir amaç gütmektense, amaçsız olmak daha iyidir!", saf tutku böyle der.

Bir ruhbilimci de, tersine, şunu sorar: Her tür sanatın yaptığı şey nedir? Övmez mi hiç? Hiç yüceltmez mi? Ayrıcalıklı kıldığı olmaz mı hiç? Bir şeyin önünü açtığı hiç mi olmaz? Bütün bunları yaptığında sanat, bazı değerlendirmeleri güçlendirir ya da zayıflatır...

Bu onun ayrıntı sayılacak, rastlantı sayılacak bir yanı mıdır?

Sanatçı içgüdüsünün asla katılmadığı bir şey midir? Ya da bu, sanatçının bir güce sahip olması için gerekli koşul değil midir?..

Sanatçının en derin içgüdüsü sanatı mı hedef alır ya da daha çok, sanatın anlamını, yaşamı, bir yaşama idealini hedef almaz mı?

- Sanat, yaşamın önemli uyarıcısıdır: onu amaçsız, ereksiz, sanat için sanat olarak nasıl anlayabiliriz?

- Geriye bir soru kalıyor: Sanat, yaşamdan aldığı birçok çirkin, katı, kuşkulu şeyi gözlerimizin önüne sermez mi? Böylelikle yaşam tutkusunu (entlelden) söndürmek istiyormuş izlenimini vermez mi? –

Ve gerçekten, ona şu anlamı yakıştıran filozoflar olmuştur: "İstençten kurtulmak", işte Schopenhauer'in sanatın niyeti olarak ortaya sürdüğü düşünce, "yazgıya boyun eğmeye hazırlanmak", işte ona göre, övdüğü tragedyanın sağladığı büyük yarar. - Ama bu, daha önce de sezdirmeye çalıştım bir kötümserin bakış açısıdır, "kem göz"dür-: bu konuda sanatçıların kendilerine başvurmak gerekir: Tragedya sanatçısının bize kendi benliğinden ilettiği şey nedir? Dehşet verici ve belirsiz olan karşısında korkuya kapılmamak gerektiğini kesin olarak ileri sürmez mi? Bu durumun kendisi bir üst idealdir; bunu anlayan, onu en büyük övgülerle yüceltir. Onu iletir, kendini sanatçı, iletişim dehası varsayarak iletmesi gerekir. Güçlü bir düşman karşısında, büyük bir terslik karşısında, yüreğe korku salan bir tehlike karşısında gösterilen kahramanlık ve duygu özgürlüğü - tragedya sanatçısının ayrıcalıklı kıldığı, yücelttiği işte bu zafer kazanmış olma durumudur. Tragedya karşısında, ruhumuzun savaşçı yanı, kendi Saturnus şenliklerini kutlar; acıya alışık olan,. acıyı arayan kişi, kahraman kişi kendi varlığını tragedya içinde kutlar - tragedya sanatçısı bu acımasızlık kadehini, en tatlı içkiyle dolu bu kadehi ona, yalnızca ona sunar.

Kaynak: Sanat Yapıtı, Beatrice Lenoire, Çeviri:Aykut Derman, Yapı Kredi Yayınları.