Jean Tinguely (1925-1991)
1925’te Fribourg’da doğdu. Basel’de Sanat ve Desen Okulunda aralıklı olarak öğrenim gördü. Soyut resimler yaptı, daha sonra metal konstrüksiyonlar meydana getirdi; 1950’lerde de mekanik hareketle uğraştı. 1959’da bir resim makinesi (keçe kalem ve kağıt kullanan) sergiledi. 1%O’ta New York’a Saygı adlı yapıtı, kendi kendisini Modern Sanat Müzesi (Museum of Modern Art) bahçesinde tahrip etti. 196l’de Figueras’ta Dali’ye Saygı’ yı gerçekleştirdi. 1966’da Niki de Saint-Phalle ve Per-Oluf Ultveldt ile birlikte çevresinde dolaşılabilecek kadar büyük olan Yatan Dev Kadın, Hon’u meydana getirdi.
|
İsviçreli heykelci ve deneysel sanatçı. İşletildiklerinde kendi kendilerini yok eden, makine benzeri kinetik heykelleriyle tanınmıştır.
1941-45 arasında Basel Güzel Sanatlar Okulu'nda resim ve heykel öğrenimi gördü. Buradaki çalışmalarında bile bir sanat aracı olarak hareketle ilgileniyordu. Basel'deki ağırbaşlı sanat ortamını beğenmeyerek 1953'te Paris'e yerleşti ve "metamatikler" (ya da metamechaniques)adını verdiği karmaşık donanımlı kinetik heykellerinin ilk örneklerini oluşturmaya başladı. Bunlar telden ve metal levhalardan yapılmış, parçalarının her biri ayrı hızda dönen ya da hareket eden, robota benzeyen düzeneklerdi.
Tinguely 1950'lerin ortasında ve sonunda girdiği denemelerin sonucunda "Resim Makineleri" adlı bir dizi heykel gerçekleştirdi. Gene robota benzeyen bu makineler bir yandan sesler ve kötü kokular çıkarırken, bir yandan da soyut imgelerden oluşan resimler yapıyorlardı.
Tinguely'nin 1959'daki 1. Paris Bienali'nde kurduğu yaklaşık 2,5 m uzunluğundaki "resim makinesi", deliğine para atan izleyiciler için 40 bin kadar değişik resim üretti.
Tinguely bu arada yarattığı sanat yapıtlarının cisimselliğini yok etme doğrultusunda "tahrip" olgusuyla ilgilenmeye başladı. 1960'ta New York kentindeki Modern Sanat Müzesi'nde "New York'a Saygı" adlı 8 m yüksekliğindeki kendi kendini yok eden ilk büyük metamatiği ile olay yarattı.
Ne var ki karmaşık motor ve çarklardan oluşan düzeneği iyi işlemeyince (kendi kendini yok edemeyince) bu gösteri fiyaskoyla sonuçlandı, çıkan yangını itfaiyeciler söndürdüler. Tinguely bundan sonra gerçekleştirdiği "Dünyanın Sonu İçin Bir Çalışma" adlı iki makinede bol miktarda patlayıcı kullanarak daha başarılı sonuç aldı. 1960'larda ve 1970'lerde, makinelerle buluntu nesneler ve hurdaların özelliklerini birleştiren, daha sevimli kinetik yapıtlar üretmeyi sürdürdü.
Tinguely'nin sanatı alttan alta alaycı toplumsal bir yorum içeriyordu. Tuhaf makine-leri gelişmiş sanayi toplumlarına özgü aşın ve düşüncesizce mal üretimini ustaca hicvettiği gibi Tinguely'nin makinelere ve genelde yaşam estetiğine başkaldıran yaklaşımının da ifadesiydi. Tinguely yapıtlarıyla gerek yaşamın, gerek sanatın özünün sürekli değişim, hareket ve geçicilik olduğu yolundaki inancını sergiliyor ve geçmişin durağan sanatını yadsıyordu. Makine ve hurdaların saklı güzelliğini ortaya çıkarmada ve izleyicilerin katılımını sağlamada öncülük edenlerden biri oldu; düzenlediği oluşumların) çoğunda izleyicilere makinelerin hareketlerini kısmen ya da tümüyle denetleme olanağını verdi. A.B.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder